In een tijd waarin gezondheid en voeding centraal staan, worden consumenten overspoeld met waarschuwingen over voedingsmiddelen die mogelijk schadelijk zijn. Op sociale media verschijnen steeds meer berichten waarin voeding als gevaarlijk wordt neergezet. Brood zou je darmen aantasten. Suiker wordt vergeleken met harddrugs. Plantaardige olie krijgt het label gif. Zulke boodschappen worden opvallend vaak gedeeld. De kijkcijfers lopen snel op en de reacties stromen binnen, waardoor het bereik in korte tijd explosief groeit.
Toch helpt deze content mensen zelden vooruit. In plaats van inzicht ontstaat er vaak verwarring. In plaats van rust juist meer stress rondom eten. In plaats van gedragsverandering zien we verlamming of controledrang.
Waarom we zo gevoelig zijn voor bangmakerij
Ons oerbrein is erop ingesteld om signalen van gevaar snel op te merken. In vroegere tijden kon het herkennen van dreiging het verschil betekenen tussen leven en dood. Een slang, een roofdier of een onbekend geluid kon voldoende zijn om in actie te komen. Dat alarmsysteem werkt nog steeds. Alleen is de context veranderd. Vandaag de dag komt het gevaar niet meer uit de struiken, maar vanaf het scherm in onze hand.
Een waarschuwing als “suiker verhoogt het risico op kanker” trekt direct onze aandacht, zelfs als het bewijs zwak of dubbelzinnig is. Onderzoek van Diekman et al. (2023) laat zien dat angstcampagnes vaak effectiever zijn dan positieve gezondheidsboodschappen. Ze wakkeren angst aan en geven mensen het gevoel dat ze controle moeten nemen over hun voeding. De manier waarop deze informatie wordt gebracht klinkt alarmerend, en juist daardoor blijven we er makkelijk in hangen.
De rol van sociale media
Sociale media versterken dit effect op verschillende manieren. Berichten die emoties oproepen, zoals angst of boosheid, worden vaker gedeeld dan neutrale of genuanceerde uitleg. Een zin als “suiker verpest je hersenen” blijft beter hangen dan een rustige uitleg over de werking van suiker in het lichaam. Het gevolg is dat vooral de extreme uitspraken blijven hangen, terwijl feitelijke informatie op de achtergrond raakt.
Sociale media spelen een grote rol in de verspreiding van verkeerde informatie. Platforms zoals Instagram en TikTok versterken voedingshypes en angsten via persoonlijke verhalen, opvallende koppen en influencers zonder wetenschappelijke achtergrond.
De impact op je relatie met voeding
Deze manier van misinformatie over voeding helpt mensen meestal niet om betere keuzes te maken. In plaats van duidelijkheid ontstaat verwarring. Veel titels zijn misleidend of bedoeld als clickbait, terwijl het artikel zelf vaak niet wordt gelezen. Bovendien zijn veel beweringen niet wetenschappelijk onderbouwd. Mensen raken verstrikt in tegenstrijdige adviezen, regels en verboden. Wat gisteren nog gezond leek, wordt vandaag afgeraden. Daardoor verdwijnt het vertrouwen. Mensen gaan voeding vermijden uit angst, terwijl ze juist het contact met hun lichaam en hun werkelijke behoeften verliezen.
Maar meer informatie leidt niet altijd tot betere keuzes. Vooral als de informatie complex of tegenstrijdig is, zorgt dat eerder voor verwarring en onzekerheid. Mensen raken het overzicht kwijt, nemen minder doordachte beslissingen en laten zich vaker leiden door angst of gemak dan door feiten.
De mythe van controle
Een andere reden waarom bangmakerij zo effectief is, ligt in onze behoefte aan controle. In een wereld vol onzekerheid grijpen mensen naar voeding als iets waar ze wél grip op hebben. Diëten zoals clean eating, glutenvrij of suikervrij geven het gevoel dat je actief iets doet voor je gezondheid, zelfs als daar geen wetenschappelijke basis voor is.
Van vermijden naar toevoegen
Wat vaak mist in al die adviezen is rust, overzicht en een beetje begrip. Gezond leven is niet zwart-wit. Het gaat erom dat je leert luisteren naar je lichaam, beter omgaat met twijfel of verleiding, en keuzes maakt die passen bij wat jij belangrijk vindt.
We laten vaak eten weg uit angst. Bang om iets verkeerds te doen. Bang om ongezond te zijn. Maar goed voor jezelf zorgen gaat niet over schrappen. Het gaat juist om toevoegen. Toevoegen wat voedzaam is, wat helpt, en wat bij jou past. Kiezen met aandacht, niet vanuit regels of spanning.
Het gezondheidsparadox-effect
Misschien wel het meest ironische inzicht: mensen die zich intensief bezighouden met voeding, eten niet per se gezonder. Volgens Lynn et al. (2020) kan een sterke focus op ‘goed’ en ‘fout’ eten leiden tot obsessief gedrag, zoals orthorexia nervosa.
Zulke extremen zijn vaak moeilijk vol te houden. Ze zorgen snel voor stress of een schuldgevoel bij elke keer dat het even anders gaat. Dat maakt het lastiger om ontspannen en met vertrouwen met voeding om te gaan.
Conclusie
Bangmakerij over voeding werkt omdat het ons oerbrein aanspreekt. Het speelt in op angst, onzekerheid en de behoefte aan controle. Sociale media versterken dit effect. Meer informatie leidt niet altijd tot betere keuzes. Integendeel, te veel en vooral tegenstrijdige informatie zorgt juist voor verwarring.
De oplossing ligt niet in nóg meer uitleg, maar in duidelijke en eerlijke communicatie die mensen vertrouwen geeft. Gezond leven begint met vertrouwen. Niet door strenge regels te volgen, maar door te ontdekken wat bij jou past. Niet door alles te schrappen, maar door ruimte te maken voor wat voedzaam is. Geen angst, maar vrijheid. Geen dwang, maar goede zelfzorg.
Wat kun jij doen?
Kies je informatiebronnen zorgvuldig (bijvoorbeeld EFSA of Voedingscentrum)
Wees kritisch op influencers zonder wetenschappelijke achtergrond
Vertrouw op balans in plaats van extreme diëten of voedingshypes
Of plan een vrijblijvende kennismaking via onze website
Bronnen
Diekman, C., Ryan, C.D., & Oliver, T.L. (2023). Misinformation and Disinformation in Food Science and Nutrition. Journal of Nutrition.
Lynn, T. et al. (2020). Sorting the Healthy Diet Signal from the Social Media Expert Noise. International Journal of Environmental Research and Public Health.